Bijzondere Groningse woorden

Onder ‘bijzondere Groningse woorden’ versta ik: woorden die geen cognaat (meer) hebben in het Nederlands, woorden die dat wél hebben, maar aanmerkelijk in betekenis of vorm verschillen, en woorden die ik domweg mooi vind. Ik kies bijna uitsluitend ‘tijdloze’ woorden en het scheelt me niet of een woord verouderd is. Overigens is uitputtendheid hier geen streven geweest; het is maar een greep. Opmerkingen over deze lijst kunt u hier kwijt.

A
aanhold de ‘gezellige omgang’
aanvurgen ‘beginnen te ploegen; hard lopen/fietsen’
aark de ‘gereedschap’
aggeln ‘gulzig eten’
aimeln ‘zeuren’
ainboar ‘ongehuwd’
ainmoud ‘serieus’

B
baag ‘broeierig’
baai de; -en ‘bes’
baalgern ‘woest ravotten’
bainderd ‘langbenig persoon’
bakkeln ‘heen en weer bewegen’
baloor de ‘losbrekend dier; ongezeglijk kind; druktemaker’
bekeukeln ‘betoveren’
betunteld ‘in de war’
beunsk ‘muf’
beuzebelder de ‘boeman’
bilder ‘wild, uitgelaten; in de war’
bìnzeln ‘met geweld weglopen; met geweld wegjagen’
birsken ‘hard werken’
bleggen ‘hijgen (van een hond)’
blui de ‘bloei, bloesem’
bluister de ‘lauwe wind’
boar ‘vol’
boare de ‘soort boeman; forse man’
boes de ‘schrik’
boestern ‘razen (van de storm)’
bol(le) de ‘stier’
borries de ‘spokende helhond’
bremmen ‘de keel schrapen’
brog(ge) de ‘boterham’
brom de ‘grote hoeveelheid’
bruier de ‘broer’
bruil ‘overmoedig’
buit de ‘jongen (vleinaam)’
buiten ‘vuur aansteken’

D
daaier t ‘dier; paard’
dèl ‘neer, naar beneden, omlaag’
denk de ‘denkbeeld, gedachte’
diedeldaantjen ‘flierefluiten’
diezeg ‘licht mistig’
dijer de ‘groeizaam dier of persoon’
doen ‘dronken’
doamel ‘lusteloos’
dodde de ‘log en dik ding’
doeknekt ‘met ingetrokken hoofd; gebogen’
does ‘boos’
does de ‘slaapje’
doeskern ‘sluimeren, dommelen’
dog de ‘hond’
doken ‘misten’
dolen ‘aardappels poten’
donde de ‘kluwen’
dook de ‘mist’
dosterd de ‘onvriendelijk persoon’
draans ‘dwingerig’
draig ‘gedrongen’
droes ‘stevig’
drong aan ‘dicht bij’
drouden ‘dreigen; van plan zijn’

E
eelsk ‘aanstellerig; speels (van paarden)’
erk de ‘woerd’
estermantje t ‘dwerg; kabouter’
evertaaske de ‘hagedis; salamander’

F
fekke de ‘feeks’
feng ‘scherp’
fieter de ‘sterke groei’
flaregoud t ‘slecht goed’
flonk ‘levenslustig’
foam de ‘achternaam’
foas de ‘kleinigheid’
foek(s) ‘teneergeslagen’
foestern ‘in elkaar flansen; snel en onnauwkeurig werken’
foeveln ‘wegmoffelen’
fok(ke) de ‘bril’
fokse de ‘rooie’

G
gaalpen ‘hard huilen’
gier de ‘gil’
giesp(er) de ‘regenbui, striemende slag’
giezeln ‘ronddraaien’
gilp de ‘schreeuw’
glieve de ‘kier’
glìn(de) ‘boos; gloeiend; verzot op’
glistern ‘glijden (op sneeuw of ijs)’
gloepend ‘zeer, erg’
goagel de ‘tandvlees’
gobbe de ‘zware regenbui’
goele de ‘oud paard’
gontern ‘verlangen naar’
goun ‘iets’
graauwke t ‘aardgeest’
graauwstammen de ‘kleine kinderen’
grashipper de ‘sprinkhaan’
gril ‘helder; opzichtig; verbaasd’
grillen ‘huiveren’
grimd ‘bevlekt (van vee)’
grommen ‘zacht sneeuwen’
grou de ‘litteken’
gul ‘koel (van de wind)’

H
haimerke t ‘kakkerlak, huiskrekel’
haistern ‘druk werken’
hemmel ‘schoon, netjes’
heun ‘bedroefd, bleek’
hiemen ‘hijgen’
hiepern ‘rillen (van de kou)’
hing de ‘scharnier’
hinterdetwinter ‘kriskras’
hister ‘nerveus, opgewonden’
hoamel ‘mager’
hoaren ‘scherpen’
hoddern ‘schateren’
hoegen ‘hunkeren’
hoks de ‘knieholte’
holvern ‘huilen, schreeuwen’
horre de ‘kwade vrouw’
hude(r) de ‘bergplaats’
hupzelen ‘bretels’

I
iemeg ‘ijverig, nijver, actie’

J
jank de ‘verlangen’
jegend de ‘omgeving’
jechteg ‘echt’
jenteg ‘geschikt; lenig’
jouker ‘duur; slim’
juchtern ‘stoeien’

K
kaainen ‘stinken’
kèl ‘koud van schrik’
keuvern ‘sparen’
kidde de ‘paardje’
klinstern ‘op beide benen springen’
kluun(der) de ‘bel van een slee’
knis de ‘steen’
knoord ‘kortademig’
knuur de ‘kneuzing’
koes de ‘kies’
krang ‘verdraaid’
kuin ‘gedeisd’
kulpers ‘grote ogen’
kuren ‘ogen half dichtknijpen; mikken’
kweer ‘mierzoet’
kwint de ‘bouwvallig huis’

L
lie ‘vleiend’
liekewel ‘evenwel’
loggem de ‘hoge vlam; walm’
longern ‘verlangend wachten’
loug t ‘dorp, dorpskom’
lut(je) ‘klein’

M
maans ‘rijk, sterk’
mank ‘tussen’
meur ‘half vergaan’
mieg de ‘urine’
miggeln ‘motregenen’
mij de ‘grasland’
moar t ‘natuurlijke waterloop’
mor de ‘moed; verstand’
mork de ‘slijk’
mous de ‘boerenkool’

N
naarsk ‘lichtgeraakt’
nanen ‘wiegen’
neude de ‘risico’
nosk ‘doodstil (in de natuur)’
nöster de ‘neusgat’
numeg ‘schrander’
nunern ‘neuriën’
nusterg ‘humeurig; verdrietig; verward’
nuun(der) de ‘soort schelpje’
nuver ‘aardig; flink; mooi; raar’

O
oanen ‘vermoeden’
okse de ‘domoor’
onnask ‘inhalig’
onnuur ‘vuil; slecht; enorm’
onthold t ‘geheugen’
or de ‘meisje’

R
raif t ‘gereedschap’
ree(d) de ‘boerenlaan’
rek de ‘ononderbroken periode’
reren ‘huilen’
reugen, (zok) ‘(zich) bewegen’
reupen ‘ravotten; bestelen’
reveln ‘zaniken’
riep(e) de ‘stenen pad’
rij ‘gul, royaal; gereed’
ril(le) de ‘mollengang; smalle ruimte’
roam de ‘plotselinge aanloop’
rouer ‘onrustig’

S
sandern ‘overdrijven’
scheling de ‘gebrek’
schier ‘net; schoon; prachtig’
schoel de ‘rimpel’
schoer de ‘regenbui’
schoustern ‘bijeen zoeken’
sib ‘verwant’
sievern ‘kwijlen; lekken’
sistern ‘sissen’
sladder de ‘motregen’
slik de ‘lik; snoep’
slinger de ‘plezier’
sloek de ‘keel’
sloer ‘lusteloos’
slomp ‘wisselvallig’
smaigel de ‘smiecht’
smicht de ‘lust’
smoegen ‘stil handelen’
snijen ‘sneeuwen’
snuustern ‘snuffelen (fig.)’
snir ‘vinnig’
snoar ‘mager’
snöt de ‘verstand’
soei(e) ‘schommel’
soezen ‘zeuren’
spij ‘open’
sprik(ke) de ‘takje’
spril ‘gril; opvallend; schrikachtig’
staf ‘niet (meer) in orde’
stam de ‘achternaam’
steern de ‘voorhoofd; hoofd’
stemmen ‘stoppen’
stieg(e) ‘twintig’
stiemsk ‘koppig’
stoenen ‘stug kijken’
stoer ‘moeilijk’
streunen, zok ‘zich verheugen’
strieklings ‘omgekeerd’
strint/strinde de ‘oud dier (e.d.); mager persoon’
stuit ‘ogenblik’
swaalke de ‘donderwolkje; regenbui’
swiddeln ‘snel draaien’
swinder de ‘zwerver’

T
tiddel ‘levendig, lichtgeraakt’
tiesk ‘kieskeurig’
timp de ‘punt’
toatjen ‘ijs stuklopen’
toeg de ‘bebladerde tak’
toek ‘bijdehand’
toesnust/toesternust de ‘chaos; warboel’
tongel de ‘kleefkruid’
tosterg ‘onvriendelijk’
triezeln ‘draaien; trillen’
tuimeg ‘rustig, niet druk’
tuur t ‘touw’

U
uterst/udegste t ‘begrafenis’

V
vaal de ‘dweil’
vaaieroog ‘oplettend’
vannijs ‘opnieuw’
vereg ‘kwiek; gezond; gereed’
verheerd ‘verschrikt’
verhilderd ‘verschrikt’
vloot ‘ondiep’
voam de ‘grote stap’
vrensken ‘hinniken’
vriekel de ‘roofvogel’