Metody wychowania

Metody wychowania – pomagają współczesnym osobom zaangażowanym w proces wychowania odnaleźć się w trudnych aspektach dotyczących wielości nurtów wychowania. Nakreślają obraz, wskazują drogę, którą należy podążać w swojej pracy pedagoga.

Metody wychowania:

• W ujęciu prakseologicznym – metoda to ogólny sposób postępowania. Założeniem, każdej metody jest dążenie do osiągnięcie celów a cel to wartości, jednym słowem poprzez odpowiednie metody dążące do wdrożenia wartości.
• Kopaliński – metoda to świadome, konsekwentne, systematyczne postępowanie. Składają się na nie środki i czynności, które służą realizacji celu.
• Kamiński – sposoby konsekwentnego i możliwie najbardziej skutecznego postępowania zmierzające do określonego celu.
• Muszyński - sposób postępowania wychowawcy, polegający na wywieraniu wpływu na aktywność wychowanka, związany zawsze z obszarem nagród i kar. Wychowanie poprzez stosowanie tych metod dąży do obranego celu.

Zadaniem teorii wychowania jest tworzenie, rekonstrukcja, przetwarzanie tak treści, metod, kształtów wychowania, aby potrafiły się one wpasować w ówczesny kształt i model świata. Staje się więc niezbędne ciągłe poszukiwanie najlepszych i jak najbardziej aktualnych rozwiązań dotyczących wychowania i kształtowania jednostki. Teoria wychowania to dział, którego treścią i celem jest człowiek (podmiot), treścią jest wychowanie (przedmiot), metodą – sposób wytwarzania odpowiednich postaw, cech, nawyków w młodym lub dorosłym człowieku. Możemy zatem powiedzieć, ze istotą wychowania jest całokształt związany z formowaniem i dopasowaniem nas samych do aktualnych i przyszłych modeli dobrze wychowanego człowieka (w pełnym tego słowa znaczeniu - moralnie, fizycznie, społecznie, emocjonalnie, umysłowo).

Style wychowania

Wyróżnić można 3 podstawowe style wychowania:

Autorytarny:

• dominacja wychowawcy
• podporządkowanie wychowanka
• wychowanie zazwyczaj jednoznaczne restrykcyjne
• metody bezpośrednie: nagrody, kary

Partnerski:

• liberalny
• samodzielne kształtowanie sytuacji wychowawczych
• pozostawiona swoboda i niezależność dziecku
• interwencja tylko w sytuacjach kryzysowych
• wychowanie poprzez życiowe sytuacje

Demokratyczny:

• współkreowanie wychowanka
• wychowawca uczestniczy w życiu wychowanka
• metody pośrednie: oddziaływanie poprzez naśladownictwo

Podział według Muszyńskiego

WPŁYW OSOBISTY:

• wyrażanie aprobaty i dezaprobaty (podoba - nie podoba mi się)
• działanie – wpływu osobistego
• perswazja
• wysuwanie sugestii
• instruowanie

Indywidualna relacja wychowawca-wychowanek, według tych oddziaływań będziemy poznawać świat.

WPŁYW SPOŁECZNY

• modyfikacja celów zespołu
• kształtowanie norm postępowania
• przekształcanie struktury zespołu
• nadawanie właściwego kierunku kontroli

Pod wpływem otoczenia możemy zmienić swoje zachowanie by dostosować się do ogółu, by pozyskać akceptację

WPŁYW SYTUACYJNY

• nagradzanie
• karanie
• organizowanie doświadczenia

Określona sytuacja może wpłynąć na nasze zachowanie (strata bliskich)

KIEROWANIE SAMOWYCHOWANIEM

• ukazywanie samych sposobów
• przygotowanie do świadomego ćwiczenia
• ukazywanie do świadomego ćwiczenia

To co zrobię sama dla siebie, kierowanie swoim samorozwojem, to jakie wartości będą miały wpływ na mój system wartości

Podział według Piotrowiak

• metody bezpośrednie
• metody pośrednie
• metody indywidualne i grupowe

Metody bezpośrednie

To metody działające na świadomość.

NAGRADZANIE

• wybiórczość w stosowaniu nagród
• brak uzasadnienia
• nagradzanie – rozwija postawy konsumpcyjne

KARANIE

• niska skuteczność karania
• stosowanie karania zbiorowego
• eksponowanie kar fizycznych w wychowaniu
• powstanie zaburzeń emocjonalnych

W dzisiejszych czasach okazuje się, iż ten rodzaj metody wychowania jest wielce nieskuteczny. Karanie – budzi mechanizmy obronne (myślenie autonomiczne zrobię co będę chciał) Nagradzanie – szukanie kolejnych korzyści (komercje).

Metody pośrednie

Działające na podświadomość – skuteczność tych metod jest według niektórych osób o wiele wyższa.

Metoda perswazyjno-informacyjna

• tłumaczenie, przekazywanie, danych w celu zmiany opinii, postaw, zachowań
• korygowanie i wzbogacanie zasobu wiedzy
• w metodzie tej posługujemy się językiem werbalnym i niewerbalnym
• wychowujemy poprzez: komunikacje, rozmawiając, dyskutując, polemizując, perswadując

Warunki skuteczności:

• umiejętne słuchanie (nie zamykamy się na opinię rozmówcy i na drugą osobę)
• umiejętne formułowanie argumentów (dojrzałe argumentowanie)
• stosowanie komunikatów pozawerbalnych (zgodność z komunikatem werbalnym)
• rezygnacja z bezwzględnej dominacji wyrażonej w opiniach. (nie moralizować, w wychowaniu nie ma zwycięzców i przegranych, wychowanie bez porażek)

Problemy:

• skłonność do moralizowania
• chęć potwierdzenia własnych racji
• unikanie tematów trudnych (tabu)

Ważna koncepcja Gordonowska

• komunikat przejrzysty,
• oparty na słuchaniu
• nie ma wygranych, przegranych
• nie oceniać - blokada dialogu
• wysłuchać, nie przerywać, niech powie co ma do powiedzenia

Metoda modelowania (modelowanie-wzorowanie) Bronfenbrenner

• naśladowanie zachowań, ról społecznych, upodabnianie się w sposób nieświadomy do innych osób
• efekt bezpośredni (dziecko zachowuje się dokładnie jak wychowawca)
• efekt generalizowania (tendencja do zbliżonych zachowań, jakimi posługiwali się nasi wychowawcy)

Warunki skuteczności: 1. identyfikacja wychowanka z wychowawcą (autorytet) 2. atrakcyjność treści przekazywanych przez model (treści dostosowane do okresu życia, w okresie dojrzewania – ucieczka od autorytetu rodziców – potem powrót) 3. wartości przyswojone przez dziecko - jako determinanty pozytywnych lub negatywnych zachowań 4. wiek dziecka- metoda skuteczniejsza w młodym wieku dziecka

Problemy: 1. brak właściwych wzorców zachowań (rodzina, media, instytucje) pozytywne ok., negatywne – zasada dziedziczenia patologii 2. rozbieżność między obszarem deklaracji a zachowań wychowawców (nasila się w okresie dojrzewania- wzór rodzica nie jest idealny, poszukiwanie bardziej spójnych wzorów zachowań)

Metoda zadaniowa (Motywująco-prowokująca)

• powierzanie dziecku zadań
• stawianie dziecka w sytuacjach problemowych
• wykształcanie dzięki tym sytuacjom konstruktywnych zachowań i postaw
• uczy się dzięki temu czego należy unikać, jak postępować
• nawiązanie do DEWEYOWSKIEJ koncepcji – doświadczenia (działalne jest źródłem wiedzy)

Warunki skuteczności:

• umiejętne formułowanie zadań (poziom i możliwości dostosowane)
• zaangażowanie
• stopniowanie trudności (od prostych do trudnych)
• obiektywna ocena działalności wychowanka
• pogłębianie samodzielności wychowanka (interweniować tylko gdy jest taka potrzeba)

Problemy:

• trudności w formułowaniu zadań
• skłonność do wyręczania wychowanka

Metoda grupowa

• oddziaływanie kilku osób na jednostkę w celu zmodyfikowania postaw bądź zachowań
• zmiany poprzez bycie i działanie z innymi osobami

Metoda organizowania działalności zespołowej (Kamiński, Courinet)

• istnieją cechy przywódców zespołu
• nikogo nie można włączyć do grupy na siłę
• grupa nie powinna być liczna spychanie odpowiedzialności na innych
• lider powinien wyłonić się sam w sposób naturalny
• gdy 2 liderów warto podzielić grupę

Warunki skuteczności: 1. odpowiednia liczebność zespołu 2. różnorodność (duże grupy ok. 50 os.) 3. grupy dobrane według temperamentu 4. precyzyjne określenie zadań 5. koordynacja działań

Problemy: 1. konflikty między członkami zespołu 2. pogłębianie podziałów 3. Rozwój postaw konformistycznych, 4. ulegamy grupie, przestajemy się angażować

Metoda organizowania działalności samorządowej – A. Neill

• uczestnictwo dzieci i młodzieży w działalności
• uczy odpowiedzialności, ważności, że możemy mieć na coś wpływ
• przygotowanie do samodzielnego życia
• zbyt wczesne włączenie spowoduje upośledzenie na gruncie społecznym

Warunki skuteczności:

• realność zadań i problemów
• zwiększenie udziału wychowanków
• usprawnianie rozwiązań organizacyjnych
• tworzeniu równych szans udziału w budowaniu rzeczywistości

Problemy

• powstanie klik i grup interesów
• brak spójności działań
• nadmierna ingerencja wychowanków.